نخبه ایرانی که سال‌ها در دانشگاه‌های کلگری و تورنتو تحصیل کرد، پس از بازگشت به ایران، نرم‌افزاری بومی طراحی کرده که دوربین‌های مداربسته را هوشمند می‌کند و سرقت یا حادثه را قبل از وقوع هشدار می‌دهد.
گروه حوزه و دانشگاه خبرگزاری فارس: در سال ۱۳۸۳، خانمی جوان با مدرک کارشناسی در دست، از ایران راهی کانادا شد. هدی محمدزاده، فارغ‌التحصیل یکی از دانشگاه‌های برتر کشور، رویای ادامه تحصیل در برترین مراکز علمی جهان را در سر می‌پروراند. او کارشناسی ارشد را در دانشگاه کلگری گذراند و سپس به دکتری در دانشگاه تورنتو رسید، جایی که نامش در کنار نخبگان جهانی ثبت شد.
همسرش، همراه همیشگی‌اش در این مسیر علمی، بود. دو فرزندش در دل زمستان‌های سرد کانادا به دنیا آمدند. زندگی جریان داشت، فرصت‌های شغلی وسوسه‌انگیز بودند و کانادا به تدریج به خانه دوم تبدیل شده بود. اما چیزی در دلشان آرام نمی‌گرفت: «هرچه بیشتر می‌ماندیم، بازگشت سخت‌تر می‌شد. انگیزه اصلی‌مان – که درس بخوانیم و برگردیم – کم‌رنگ می‌شد. اما ما نمی‌خواستیم فرزندانمان فقط مسلمان باشند؛ می‌خواستیم ایرانی باشند. زبان فارسی، فرهنگ، خانواده، خاک وطن... این‌ها برایمان مهم‌تر از هر درآمد دلاری بود.»
نزدیکی به والدین، دلتنگی برای عطر غذاهای مادرانه، صدای اذان در کوچه‌های تهران و حس تعلق به جامعه‌ای که در آن رشد کرده بودند، سرانجام کفه ترازو را به سمت بازگشت سنگین کرد و 10 سال پس از بازگشت به ایران، فرزند سومشان به دنیا آمد.
امروز، هدی محمدزاده عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف است؛ زنی که پس از سال‌ها تحصیل در قلب فناوری جهان، تصمیم گرفت دانشش را در خدمت کشورش قرار دهد. او نه تنها بازگشت، بلکه محصولی بومی با هزینه کمتر، پردازش سبک‌تر و حریم خصوصی تضمین‌شده ساخت.
در این راستا، گفت‌وگویی با این پژوهشگر داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
خانم دکتر، عنوان دقیق طرح شما چیست و هدف اصلی آن چه بوده است؟
عنوان طرح ما نرم‌افزار خلاصه‌ساز و تحلیل محتوای ویدیوهای دوربین‌های مداربسته است. دوربین‌های مداربسته امروزه فراوان‌ند اما عمدتاً فقط ضبط ویدیوها انجام می شود. هدف ما این بود که این دوربین‌ها هوشمند شوند تا اطلاعات لازم، چه در لحظه و چه بعداً، به‌صورت خودکار استخراج شود.
این نرم‌افزار در چه حوزه‌هایی کاربرد دارد؟
این نرم افزار در مکان های مختلف از جمله کارخانه ها، بیمارستان ها، مراکز تجاری و اداری، و مدارس کاربرد دارد. به عنوان مثال در کارخانه‌ها این نرم‌افزار می تواند رعایت یا عدم رعایت نکات ایمنی را به‌صورت خودکار تشخیص دهد، مثلاً بررسی می‌کند کارگر کلاه یا لباس ایمنی دارد یا نه و در صورت عدم رعایت، هشدار فوری برای سرپرست ارسال می‌کند. در مناطق ممنوعه ورود افراد غیرمجاز را شناسایی و اعلام می‌کند. همچنین سامانه‌ای برای مراقبت از سالمندان توسعه داده‌ایم که حادثه سقوط فرد را تشخیص داده و در لحظه به خانواده اطلاع‌رسانی می‌کند.
این ایده چگونه به محصول تبدیل شد؟
حوزه تخصصی من یادگیری ماشین است. سال‌ها برای دانشجویانم پایان‌نامه‌هایی هدفمند تعریف می‌کردم که به محصولی کاربردی منجر شود. دو سال پیش طرح ما در برنامه «هاتف» برگزیده شد و یک بودجه پژوهشی اولیه دریافت کردیم. پیش از آن، آزمایشگاه بودجه توسعه‌ای نداشت و نمی‌توانستیم برنامه‌نویس حرفه ای استخدام کنیم یا نرم‌افزار را به اپلیکیشن تبدیل کنیم. حمایت طرح هاتف این امکان را فراهم کرد و ما توانستیم محصول را به مرحله تجاری‌سازی برسانیم.
تیم شما چند نفره بود؟
تیم ما حدود ده نفر بود، شامل دانشجویان آزمایشگاه و تعدادی از فارغ‌التحصیلانی که پس از پایان تحصیلات مجدد به ما پیوستند و در این طرح همکاری کردند.
از چه فناوری‌هایی استفاده کرده‌اید و قابلیت‌های نرم‌افزار چیست؟
هسته اصلی، هوش مصنوعی و یادگیری عمیق است. الگوریتم‌ها ابتدا در زبان پایتون کدنویسی، شبیه‌سازی و ارزیابی شدند و پس از رسیدن به دقت مطلوب، به نرم‌افزاری با رابط کاربری تبدیل شدند. نرم‌افزار قابلیت تشخیص سرقت، پرسه‌زنی مشکوک و حرکات غیرعادی را دارد و جزئیات ظاهری مانند رنگ لباس، کیف و عینک را شناسایی می‌کند. برای مثال، می‌توان جستجو کرد تمام افرادی که پیراهن زرد پوشیده‌اند در هفته گذشته چه ترددهایی داشته‌اند. سیستم فهرستی کامل همراه با پخش ویدیو ارائه می‌دهد.
مزیت نرم‌افزار نسبت به نمونه‌های خارجی و داخلی چیست؟
ما دوربین نمی‌سازیم؛ فقط نرم‌افزار است که روی دوربین‌های موجود نصب می‌شود. قیمت ما بسیار پایین‌تر از محصولات خارجی است؛ مثلاً تشخیص دود و آتش در خارج از کشور چندصد دلار به ازای هر دوربین هزینه دارد، اما ما با هزینه‌ای به‌مراتب کمتر این کار را انجام می‌دهیم. نسبت به رقبای داخلی نیز بار پردازشی سبک‌تر شده تا سخت‌افزار کمتری نیاز باشد.
حریم خصوصی چگونه حفظ می‌شود؟
سیستم کاملاً روی شبکه محلی سازمان نصب می‌شود، نیازی به اینترنت ندارد و هیچ داده‌ای به خارج منتقل نمی‌شود.
چالش حجم بالای داده‌ها چگونه حل شده است؟
دو راهکار داریم؛ نخست فقط اطلاعات ضروری مانند مشخصات افراد و زمان تردد در پایگاه داده ذخیره می‌شود و ویدیوهای خام حذف می‌شوند. دوم، بخش خلاصه‌ساز، ویدیو ۲۴ ساعته را به خلاصه‌ای یک تا دو ساعته تبدیل می‌کند که در آن افراد در زمان و صحنه ها فشرده شده اند.
ماژول‌های در حال توسعه چیست؟
در حال توسعه بخش تشخیص دود و آتش هستیم که تقاضای بالای صنعت دارد. در آینده، بر اساس نیاز و شرایط، به حوزه‌هایی مانند عیب یابی خط تولید نیز ممکن است وارد شویم.
کاربردهای نرم‌افزار در امنیت، فروشگاه‌ها و مدارس چگونه است؟
در مناطق امنیتی، تمام مشخصات ترددکنندگان ذخیره شده و قابل جستجو است. در فروشگاه‌ها، سرقت در لحظه اطلاع‌رسانی می‌شود و در مدارس ورود و خروج دانش‌آموزان رصد و پیامک به اولیا ارسال می‌گردد. هر کاربردی که از دوربین تصور شود، نرم‌افزار پاسخگو است.
وضعیت تولید و بازاریابی طرح چگونه است؟
بخش علمی پایان یافته و اکنون در ابتدای مسیر بازاریابی هستیم. چندین مذاکره با مشتریان انجام شده و در حال جذب سرمایه و گسترش بازاریم.
حمایت دانشگاه و پارک علم و فناوری چگونه بوده است؟
طرح «هاتف» شتاب‌دهنده بود و پارک علم و فناوری شریف امکانات آموزشی، مشاوره بازاریابی و معرفی به سرمایه‌گذاران را فراهم کرد.
چالش‌های اصلی چه بوده است؟
اعضای هیئت علمی در علم متخصص‌اند، نه لزوما در بازاریابی و مدیریت شرکت. بدون پارک‌های علم و فناوری، حرکت از آزمایشگاه به بازار ممکن نبود.
درخواست شما از وزارت علوم چیست؟
تقویت طرح‌هایی مانند «هاتف»، افزایش بودجه پارک‌های علم و فناوری و تسهیل ارتباط با سرمایه‌گذاران. دانشجویان و اساتید ما توانایی ساخت محصولاتی بهتر از نمونه‌های خارجی با هزینه کمتر را دارند؛ فقط نیاز به حمایت هدفمند و ساختاری است.